امکان سنجی و مکان یابی صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در شهرستان کازرون

چکیده امروزه صنایع تبدیلی و تکمیلی و به تبع آن فرآوری محصولات بخش مهمی از فرایند تولید در بخش کشاورزی را تشکیل می دهد. فرآوری از یک سو ارزش افزوده محصولات اولیه را ارتقاء می دهد و از سوی دیگر مازاد تولید را با استفاده از تکنولوژی مدرن به سود تبدیل می کند. گذشته از این ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، با توجه به استفاده از امکانات و قابلیت های موجود در روستاها، نقش موثری در توسعه روستایی ایفا می کند. شهرستان کازرون به دلیل تنوع اقلیمی دارای قابلیت های فراوانی در تولید همزمان محصولات سردسیری و گرمسیری می باشد. یکی از محصولات عمده این شهرستان خرما است که با تولید سالانه 30 هزار تن حدود 26 درصد از تولید خرمای استان را به خود اختصاص داده است. اما به دلیل عدم دسترسی بموقع به بازار یا تأخیر در حمل ونقل و نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در جوار مراکز تولید، بخش قابل توجهی از این محصول به صورت های مختلف به هدر می رود. لذا راهبرد ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در شهرستان کازرون با توجه به توان ها و پتانسیل های موجود در زمینه تولید محصول خرما می تواند به عنوان راهبردی در جهت توسعه پایدار روستایی در این منطقه باشد. در این پژوهش با بررسی میزان تولید محصول خرما در شهرستان، محاسبه میزان ضایعات، مصرف سرانه و ظرفیت صنایع موجود، مازاد تولید و میزان تولید قابل فرآوری خرما جهت ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی جدید و گسترش جریان فرآوری صنعتی این محصول در سطح شهرستان مورد ارزیابی قرار گرفته است. در ادامه برای تعیین مکان بهینه جهت استقرار صنایع جدید در منطقه مدل تحلیل سلسله مراتبی (ahp) مورد استفاده قرار گرفته است. داده های مورد نیاز با طراحی پرسشنامه مناسب و تکمیل آن از طریق مصاحبه با کارشناسان جهاد کشاورزی و صنایع روستایی شهرستان جمع آوری شد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای excel و expert choice و برای ترسیم نقشه ها از نرم افزار arc gis بهره گرفته شده است. بر اساس نتایج حاصل، بیشترین میزان اهمیت نسبی در بین شاخص های ارزیابی اولویت مکانی صنایع تبدیلی، به ترتیب مربوط به شاخص های دسترسی به مواداولیه، سودآوری اقتصادی، دسترسی به شبکه حمل ونقل، منابع انرژی، شرایط جغرافیایی، قیمت زمین و نیروی کار بدست آمد. در نهایت بهترین اولویت های مکانی برای صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در سطح شهرستان کازرون بر اساس شاخص های فوق به ترتیب برای بخش خشت، بخش مرکزی و بخش کنارتخته و کمارج بطور مشترک، جره و بالاده، چنارشاهیجان و کوهمره در بین بخش های ششگانه شهرستان مشخص گردید.